Tristör Nedir? Nasıl Çalışır? Özellikleri Nelerdir?
Tristör Nedir?
Tristörler, bir elektronik eleman olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle elektrik-elektronik alanda Güç Kontrolü işlemlerinde kullanılırlar. Tristör yapısal olarak; anot, katot, gate(geyt-kapı) adı verilen üç ayaklı, iç yapısında PNPN olarak dört yarı iletken tabakadan oluşmaktadır.
Tristörün Yapısı Nasıldır?
Tristörler, transistörlerden farklı olarak PNPN tipi maddelerin yan yana getirilmesiyle meydana getirilmiştir. Değişik kılıf şekillerinde anot ve katot uçları geyt ucuna göre daha kalın imal edilir. Geyt ucunun bağlı olduğu maddeye göre N kapılı ya da P kapılı olarak ikiye ayrılır. Uygulamada daha çok P kapılı olanları kullanılır. Bu nedenle P kapılı tristörler daha çok üretilir. Tristör, küçük bir geyt (kapı) akımıyla büyük akımların kontrolünü yapabilen yarı iletken sessiz bir anahtarlama devre elemanıdır.
Önerilen Yazı » Selenoid Valf Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İşe Yarar?
Anoduna (+), katoduna (-) gerilim verildiğinde hemen çalışmaz. Anot katot arasını iletime geçirebilmek için katoda göre geyte (+) gerilim vermek gerekir. DC gerilimde, tristör iletken olduktan sonra geyt tetikleme gerilimini kesseniz dahi tristör çalışmaya devam eder. Ancak bu olay AC gerilimde çalışılırken geyt tetikleme gerilimi kesildiğinde tristörün iletkenliği kaybolur ve yalıtkan hale geçer. Tristörlerin önemli bir özelliği olarak hem DC hem de AC akım ve gerilimlerde çalışır.
Alt taraftaki resimde gördüğünüz devrede S anahtarına basıldığında TR2 transistörünün beyzine (+) gerilim uygulandığı için TR2 iletken olur. İletken olan TR2’nin emiteri üzerinden TR1’in beyzine negatif gerilim uygulandığı için TR1 de iletken olur. İletken olan TR1’in emiteri ve kolektörü üzerinden TR2’nin beyzine pozitif gerilim uygulandığından bu durum TR2’yi iletimde tutar. İki transistör birbirlerine doyuma götürerek tristörün anot katot arasından akım geçişine izin verir.
Önerilen Yazı » Redresör Nedir? Ne İşe Yarar? Regüle Devre Nedir?
Tristör’ün Karakteristik Eğrisi
Yine alt tarafta karakteristik eğrisinde görüldüğü gibi anot katot arasındaki gerilim değeri (+) Vmax değerine kadar arttırılırsa Tristör geytinden tetiklenmeden iletime geçer. Anot katot arasındaki gerilim (-) Vmax değerine ulaştığında tristör üzerinden ters yönde maksimum akım geçeceği için tristör yırtılır. Tristörün geytine uygulanan akım miktarı arttıkça anot katot arasına uygulanan gerilim değeri küçük olsa da tristör iletime geçer.
IG3 > IG2 > IG1
Tristörlerde yük, anot veya katot uçlarına bağlanır. Anahtarlama işlemini yaptıracak düşük tetikleme akımı ise geyt ucuna uygulanır. Geyt tetikleme akımı uygulanmadığında anot–katot arası direnci çok yüksektir. anot–katot arasından yük akımı geçemez. Bu durumda tristör “yalıtkandır” ifadesini kullanırız. Geyt tetikleme akımı uygulandığında anot–katot arası direnci çok düşüktür. anot–katot arasından yük akımı geçer. Bu durumda tristör “iletkendir “ifadesini kullanırız.
