Elektrik Sayacı Nedir? Nasıl Çalışır? Elektrik Sayaç Çeşitleri Nelerdir?
Bu yazımızda elektrik sayacı ve elektrik sayacı türleri hakkında bilgiler vereceğiz. Elektrik sayacının tanımı yaparak yazımıza başlarsak; elektrik alıcılarının gücünü ölçen aygıta wattmetre denir. Elektrik alıcılarının yaptığı işi doğrudan ölçen aygıta ise elektrik sayacı denir. Aslında Wattmetre ile sayaç yapısal olarak birbirinin aynısıdır. Ufak bir farkı vardır. Bu da wattmetrede ibre, sayaçta sayıcı diğer adıyla numaratör bulunur.
Elektrik Sayaç Çeşitleri
• Devreye bağlantısına göre sayaçlar
- Doğrudan bağlantısı yapılan sayaçlar
- Ölçü transformatörleri ile bağlanan sayaçlar
• Yapılarına göre sayaçlar
- Elektromekanik elektrik sayaçları
- Elektronik elektrik sayaçları
• Fonksiyonlarına göre sayaçlar
- Normal sayaçlar
- Demandmetreli sayaçlar
- Çok tarifeli sayaçlar
- Yük profili kaydeden sayaçlar
- Haberleşme özellikli sayaçlar
• İmalat ve bağlantı şekline göre sayaçlar
- Bir faz iki telli (bir elemanlı) sayaçlar
- Üç faz dört telli (üç elemanlı) sayaçlar
- Üç faz üç telli sayaçlar (aron veya 2 elemanlı) sayaçlar
İndüksiyon sayaçları yapı itibariyle wattmetreye benzemektedir. Kalın kesitli az sarımlı akım bobinleri ve ince kesitli çok sarımlı gerilim bobinleri vardır. Akım bobinlerinin sargı dirençleri küçüktür ve alıcıya seri bağlanır. Gerilim bobinlerinin dirençleri büyüktür ve alıcıya paralel bağlanır.
1 Fazlı Elektrik Sayacı Nedir?
Bir fazlı aktif indüksiyon sayaçları, prensip olarak indüksiyon motoruna benzeyen aktif sayaçtır. Disk, sayıcı eleman, gerilim bobini, akım bobini ve daimi mıknatıs bulunmaktadır. Akım bobininden geçen akımın ve gerilim bobininde düşen gerilimin oluşturduğu manyetik alanın alüminyum disk üzerinde oluşturdukları döndürme momentine göre çalışır.
Önerilen Yazı » Statik (Durgun) Elektrik Nedir? Zararları Nelerdir?
Elektromekanik indüksiyon sayaçta, dönme hareketi bir dişli aracılığı ile numaratöre iletilip numaratörde harcanan enerji toplanarak ölçülmektedir. Burada aletin dönme hızı, devrenin çektiği güç ile doğru orantılıdır.
Bu aletlerde karşı koyma yöntemi yerine, hareketli sistemin hızıyla orantılı olan frenleyici moment kullanılır. Frenleyici moment, hareketli sistemle aynı mil üzerine tespit edilen alüminyum diskin daimi mıknatıs kutupları arasında dönmesiyle sağlanır.
3 Fazlı Elektrik Sayacı Nedir?
Üç fazlı aktif indüksiyon sayaçları, iki veya üç adet bir fazlı indüksiyon sayaçlarının bir araya getirilmesinden meydana gelir. Bu nedenle çalışma prensibi ve özellikleri bir fazlı sayaçların aynısıdır. Üç fazlı olanlarda bir adet veya 2 adet disk aynı eksen üzerindeki mile tespit edilmiştir. Sayacın dönebilmesi için devreden akım çekilmesi gerekir. Böylece akım bobininde bir manyetik alan hasıl olur. Sayacın devreye paralel bağlı gerilim bobininde zaten manyetik alan vardır.
Önerilen Yazı » Akım Nedir? Akım Birimi ve Çeşitleri Nelerdir?
Gerilim bobinleri tarafından meydana getirilen manyetik alanın diskte doğurduğu Fuko akımları, akım bobininin meydana getirdiği manyetik alanın etkisiyle diski hareket ettirir. Hareket eden disk, bir dişli sistemi çalıştırarak numaratörün hareketini sağlar. Sayaçta bulunan U mıknatısın kutupları arasından geçen disk üzerinde de bir indükleme akımı doğurur. Bu da diskin frenlenmesine ve hareketinin ayarlanmasına sebep olur. Sayacın ayarı bu mıknatıs aracılığıyla yapılabilir.
3 Fazlı 4 Telli Elektrik Sayacı Nedir?
3 fazlı 4 telli sayaç, Üç fazlı, nötrlü ve nötrü topraklanmış sistemlerde dengesiz yüklerin çektikleri enerjinin ölçülmesinde kullanılır. Her fazın enerjisini ayrı ayrı ölçüp bunların toplamını verecek şekilde yapılmıştır. Üç ölçme sistemleri yani üç akım, üç gerilim bobinleri vardır. Akım bobinlerinin her biri bir faza seri, gerilim bobinleri de kendi fazlarının girişi ile nötrü arasına paralel bağlıdır.
Aron Sayacı Nedir?
3 fazlı 3 telli sayaçlara aron bağlı sayaçlar da denmektedir. İki adet çalışma sistemi vardır. Bu tip sayaçlar nötrsüz yükleri dengeli sistemlerde kullanılır. İki çalışma sistemleri olduğundan iki akım ve iki de gerilim bobini vardır.
Aron bağlı sayaçlar, akım bobinlerine bağlı olmayan üçüncü fazdan çekilen enerjiyi ölçmez. Bu nedenle aron bağlı sayaçlar üç fazı dengeli olan sistemlerde kullanılmalıdır. Yalnız iki faza göre akım ve gerilim bobinleri olduğundan sarfiyatları üç faz dört telli sayaçlara göre azdır.
Ayrıca yüksek gerilim ve yüksek akım devrelerinde kullanılırken iki akım ve iki gerilim trafosu gerektiğinden bir akım ve bir gerilim trafosundan tasarruf edilir. Maliyet açısından uygundur.
Reaktif Sayaç Nedir?
İşletmelerde çekilen reaktif gücü ölçen cihazlara reaktif sayaç denir. Alternatif akımda çalışan motor, trafo gibi endüktif yükler aktif gücün yanında ayrıca reaktif güçte harcanır. Büyük işletmelerde çok sayıda motor ve trafo kullanıldığından çekilen reaktif güç de büyük olur. Ayrıca trafo ekstra yüklenmiş olduğundan dolayı enerji dağıtım şirketine olan yük artar.
Ev ve küçük iş yerlerinde çalıştırılan endüktif özellikteki alıcılar reaktif enerji çeker fakat bu güç çok küçük olduğundan böyle küçük aboneler (9 KW altında tesisler) için endüktif reaktif enerji sayacı istenmez. Bu nedenle reaktif sayaçlar 3 fazlı olarak üretilir. 50 KVA üzeri güç değeri olan tesislerde kapasitif reaktif sayaç kullanılması zorunludur. Aktif sayaç ile reaktif sayaç akım bobinleri birbirine seri, kapasitif sayaç akım bobinleri ters bağlanmıştır. Ayrıca kapasitif sayaçlar üretilmez, endüktif sayaçların akım bobinleri tersten bağlanarak kapasitif sayaç bağlantısı elde edilir.
