Röle Nedir? Nasıl Çalışır? Röle Çeşitleri Nelerdir?
Röle Nedir?
Röle kavramını basitçe elektromanyetik alan ile çalışan, bir devreyi açmaya veya kapamaya yarayan anahtarlama aygıtı diye tanımlayabiliriz. Düşük akımlar ile yüksek akımların kontrol etmenin en etkili yollarından bir tanesidir. Yani röle üzerinden akım geçtiği zaman çalışan bir elektromanyetik bir devre elemanıdır. Diğer ifadeyle, küçük değerli akımın meydana getirdiği elektromanyetik alan ile yüksek güçte yada akımda çalışan bir alıcıyı çalıştırmak için bir veya birkaç anahtar grubunun kontrolünü yapan elemana denir.
Tamamen otomatikleşmeye başlayan üretim araçlarında yüzlerce tip ve modelde röle kullanılmaktadır. Tek kontaklısından 5–10 kontaklısına kadar geniş bir model yelpazesine sahip rölelerin çalışması her modelde de aynıdır. Tristör ve triyakların imal edilmesinden sonra popülerliğini kaybeden röleler yine de birçok alanda hâlen kullanılmaktadır.
Önerilen Yazı: Diyot Nedir? Nasıl Çalışır?
Tristör ve triyaklara göre tek avantajı (tek bir bünye içinde birden fazla anahtar kontağına sahip olabildiği için), birden fazla yükü aynı anda açabilmesi veya kapatabilmesi hatta aynı anda bazı yükleri açıp bazılarını kapatabilmesidir. Bu işlem tamamen rölenin kontaklarının dizaynı ile ilişkilidir.
Röle Seçimi Neye Göre Yapılır?
Çalışacağı voltaj, sağlayacağı maksimum akım, kontak yapısı, çıkış sayısı, montaj şekli gibi özellikler seçim için ana kıstaslardır. Ayrıca su/toz geçirmezlik, fiziksel boyutlar, çalışma hızı, titreşime dayanıklılık, maksimum ortam sıcaklığı gibi parametreler de önem taşıyabilir.
Röle’nin İç Yapısı Nasıldır?
Bobin, demir nüve, palet, yay ve kontaklardan oluşan rölelerin mıknatısiyet oluşturan bobinleri 5, 9, 12, 24, 36, 48 volt gibi gerilimlerde çalışacak biçimde üretilir. Elektronik sistemlerde çoğunlukla DC ile çalışan mini röleler kullanılır. Röle genel hatları ile resimde görüldüğü gibi üç kısımdan oluşur.
- Bobin
- Kontak
- Yay
Bobin: Bobinin röledeki temel görevi bir elektromanyetik alan oluşturarak içinde bulunan haraketli kontağın yay yardımı ile yönünü değiştirme görevini üstlenir. Bobinin özelliklerine göre kullanılması gerekir bu özellik DC veya AC gerilimle mi çalıştığını bilmekten geçer. Röledeki bobinler değişik gerilimlerde çalışır. Bunlar; 5V 12V 24V 120V 220V gibi gerilimlerde çalışır.
Kontak: Rölenin içinde birden fazla kontak bulunabilir. Bu kontaklar genellikle tekli kontak veya çiftli kontak olarak ifade edilir. Tekli kontakta bir uç açık diğer uç kapalı uçtur, çift kontaklı yapıda normalde açık ve normalde kapalı uçlardan ikişer tane bulunmaktadır. Bu kontaklar çok yüksek gerilimlere ve akımlara dayanabilirler. Bu kontakların en büyük dezavantajı haraketli kontağın sabit kontağa yapışıp kalabilmesidir.
Yay: Yayın görevi bobinin elektrik enerjisi kesildikten sonra haraketli kontağın kapalı kontağa geri çekmektir.
Röle Nasıl Çalışır?
Röle içinde bulunan demir nüve üzerine geçirilmiş makaraya ince telden çok sipirli olarak sarılmış bobine akım uygulandığında, N-S manyetik alanı oluşur. Bu alan ise bobinin içindeki nüveyi elektromıknatıs hâline getirip, paletin kontaklarının konumunu değiştirmesini sağlar. Akım kesilince elektromıknatıslık ortadan kalkar, esnek gergi yayı paleti geri çekerek kontakları ilk konumuna getirir.
Önerilen Yazı: IGBT Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?
Kontaklardan geçen akım nedeniyle birbirine temas eden yüzeyler zamanla oksitlenebilir. Kontaklardaki oksitlenmeyi en az düzeyde tutabilmek için platin ya da tungsten üzerine ince gümüş tabakasıyla kaplama yapılır. Düzgün çalışmayan bir elektronik devrede rölelerin kontaklarında oksitlenme oluşmuş ise bu istenmeyen durum su zımparasıyla giderilebilir. Düzelme olmazsa yeni röle kullanılır.
Röle Çeşitleri Nelerdir?
Kullanım alanına göre çok fazla çeşidi vardır. Araçlarda en sık kullanılan röleleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Mikro Röleler
- Mini Röleler
- Yüksek Akımlı Mini Röleler
- Güç Röleleri
- Parazit Bastırmalı Röleler
Yukarıdaki her bir röle tipi düz, dirençli veya diyotlu olabilmektedir.
Montaj şekline göre
Braketli veya braketsiz röleler
Kontak yapısına göre
Tek, Çift veya daha fazla kontaklı röleler
İç yapısına göre
Elektromekanik veya Elektronik röleler
Tepki süresine göre
Normal veya Zaman Röleleri
Mantık ünitesi içeren, özel fonksiyonlu röleler
