Para Politikası Nedir? Merkez Bankası Nedir? Kararlarında Nasıl İşlem Yapılır?
Merkez Bankası Nedir?
Küçük bir tanım ile başlamaya değer. Merkez bankası, hükümetten bağımsız olarak çalışan ve para politikasını etkileyen egemen ulusal bir bankadır. Aynı zamanda diğer ülkelerin ticari bankaları içinde bir banka görevi de görür. Merkez bankasının temel amacı, enflasyonu kontrol ederek ve istikrarlı bir ekonomik ortam yaratarak fiyat istikrarını korumaktır.
Merkez bankasının önemli bir özelliği vardır. Yasal olarak para basmasına izin verilen tek yasal finansal kurumdur. Merkez bankası, para arzı ve ekonomide mevcut olan toplam para miktarını kontrol etme fırsatlarına sahiptir. Bu özelliği kullanarak merkez bankası enflasyon düzeyini ve ekonomik ortamı düzenler.
Para Politikası
Merkez bankalarının enflasyon oranını kontrol etmek için kullandıkları para politikaları hakkında biraz konuşalım.
Enflasyon oranlarını kontrol etmek için bankalar iki tür para politikasından birini kullanırlar: uyumlu veya kısıtlayıcı.
- Uyumlu/ gevşek / geniş para politikası
GSYİH büyümesi düşük ise, merkez bankası ülkedeki para arzını artırır. Ayrıca, merkez bankası, ekonomik büyüme ve düşük enflasyona ulaşmak için faiz oranını düşürebilir. Daha ucuz borçlanma sayesinde iş yatırımları ve tüketici harcamaları artmaktadır. Sonuç olarak, böyle bir politikanın uygulanması ile, Merkez bankası ekonomik büyüme için koşullar yaratmakta, ancak yerel para birimini de etkilemektedir.
Düşük reel faiz oranları nedeniyle, yabancı yatırımcılar ülkede finansal ve sermaye varlıklarını tutmayacak ve yerli yatırımcılar da yurt dışında daha cazip getiri oranları arayacaklar. Yatırımlardaki düşüş, yerel para birimine olan talebin azalmasına neden olacak. Yerel para birimi yabancı para birimleri karşısında değer kaybına uğrayacaktır.
Uyumlu para politikası hakkında bir sonuca varmak, merkez bankası bu politikayı uyguladığı zaman ülke ekonomisinin büyümesine sebep olmaktadır ancak bunun ulusal para birimi üzerinde zararlı bir etkisi olduğu söylenebilir.
- Kısıtlayıcı/ sıkı / daraltıcı para politikası
Ekonomideki para miktarı çok büyük olduğunda, merkez bankası para arzını ve enflasyon düzeyini azaltmak için faiz oranını yükseltmektedir. Yüksek faiz oranı, işletmelere ve hane halkına borçlanma konusunda sınırlı bir alan sağlar. Yerel tüketici zarar eder. Ancak, faiz oranlarının yükselmesi, merkez bankası yatırımcılar için uygun şartlar yaratır. Yabancı yatırımcılar daha fazla yerli varlığa sahip olma eğilimindedir. Sonuç olarak, ülkenin sermaye hesabındaki denge gelişir. Yurtiçi yatırımcılar da kendi ülkelerine yatırım yaparlar. Yatırımların seviyesinin yükselmesi yerel para biriminin de değerlenmesine yol açacak ve böylece döviz kuru yerel para lehine değerlenecektir.
Sonuç olarak, kısıtlayıcı politikanın uygulanması, yüksek faiz oranlarından ve borçlanma fırsatlarının olmamasından dolayı yerli işletmeleri ve hane halklarını etkilemekte ancak ulusal para birimini güçlendirmektedir.
Yatırımcılar neden merkez bankası politikalarına dikkat etmeli?
Bu makalenin ana sorusuna geri dönersek, yatırımcıların merkez bankalarının politikalarını dikkate almasının neden bu kadar önemli olduğunu bir kez daha özetleyelim.
Açıklamayı basitleştirmek için bir örnek hayal edelim. Bir merkez bankası daha düşük faiz oranlarına sahip olduğunda ve bunu uzun bir süre koruduğunda, yatırımcılar karşıt politikaya sahip bir merkez bankası arayabilirler – faiz oranlarını artıran bir merkez bankası. Yatırımcılar, daha yüksek bir getiri elde etmek için paralarını daha yüksek faiz oranı olan ikinci merkez bankasının para biriminde tutar ya da ilk merkez bankasından daha düşük faiz oranıyla borç alabilir ve daha sonra diğer para birimindeki yatırımları finanse etmek için kullanabilirler.
Bir diğer önemli gerçek ise, Kısıtlayıcı para politikasını uygulayan merkez bankasının ülkesinin para birimi ve ekonomisi, uyumlu para politikasını uygulayan ile ülke ekonomisine göre daha istikrarlı ve sağlıklıdır.
Sonuç olarak, daha yüksek faiz oranına sahip merkez bankasının para birimi, daha düşük faiz oranına sahip merkez bankasının para birimine karşı değerlenecektir.
