Plasebo Etkisi Nedir? Etki Mekanizmaları Nelerdir?

Plasebo Etkisi Nedir?

Latince placera kelimesinden köken alan plasebo dilimize memnun edeceğim/hoşnut edeceğim şeklinde tercüme edilmiştir. Açıklamalı psikiyatri sözlüğünde ise, daha önceleri kiliselerde ölülerin ruhlarını hoşnut etmek üzere okunan bir dua olan placebo günümüzde farmakolojik faaliyeti olmayan ancak görünüm itibariyle aktif bir ilacın tıpatıp benzeri olan bir madde olarak tanımlanmaktadır.

Plasebo etkisi konusunda birçok çalışmaya imza atmış bir psikiyatrist olan Arthur K.Shapiro plaseboyu şöyle tanımlamaktadır: Plasebo, tedavi edilen duruma yönelik spesifik etkisi olmayan madde ya da yöntemdir. Plasebo etkisi ise plasebo tarafından ortaya konan terapötik etkidir. Plasebo etkisi insanların hiçbir rahatsızlığı olmadan kendilerine rahatsız ortamlar yaşatmaları veya herhangi bir ilaç tedavisi olmadan kendilerini iyileştirmeye yönelik atılımlar gerçekleştirmesidir. Aslında Plasebo, çok eski yıllara yani 14. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Burada aileler cenazeleri olan arkadaşları veya akrabaları ortamlarına katılamadıkları için profesyonel şekilde yas tutan insanları kiralayarak bulundukları yerlere kendilerini ifade edecek şekilde göndermektedirler.

Önerilen Yazı » Leidenfrost Etkisi Nedir?

Fakat daha sonrasında bilim ve kuruluşlar tarafından irdelenen bu durum hastalık şekilde belirlenmiştir. Bunun en büyük örneklerinden bir tanesi ise doktorların hasta olan kişilere daha fazla ilgi gösterdiklerinde olduğundan hızlı şekilde iyileşmelerine örnek gösterilebilir. Aslında bu durum bilim adamları tarafından öncelerinden test edilmiş bulunmaktaydı. Yani hasta olan bir kişiye ilaçlarla tedavi yöntemlerine gidildiğinde insanların iyileşme süreçleri 10 günü bulabilirken, iğne ile ilaç enjektesi yapıldığında iyileşme süreci daha hızlı gelişme göstererek 3-4 gün arasında tam sonucunu gösterebilmekteydi.

Plasebonun Etki Mekanizmaları

Plasebo etkisini tanımlamak kadar zor olan bir konu da etki mekanizmasını tanımlamaktır. Hala netlik kazanmamış ve tartışılmakta olan birçok teori vardır. Hastanın ve hekimin beklentilerinden, şartlı öğrenmeye; verilen ilaçların renginden sayısına ve şekline; hekimin tutumundan hastanın özelliklerine kadar birçok faktörün plasebo etkisinden sorumlu olduğu öne sürülmüştür.

Hastanın tedaviden beklentileri cevabı etkilemektedir. Hastalara ilacın yaratacağı etki söylendiğinde hastalarda bu etkinin çıkma olasılığı artmaktadır. Örneğin mide kasılmalarının ölçülmesi için mıknatıs içeren bir ilaç yutturulan bir grup hastada ilacın yapacağı söylenen etkiye göre kasılmalar artmış, azalmış ya da değişmemiştir.

Önerilen Yazı » Doppler Etkisi (Olayı) Nedir? Ne İşe Yarar?

Bir başka çalışmada ise astımlı hastalara isotonik salin verilmiş ve hastalara daha önce verilen bilgiye göre, ya nefesleri daralmış ya da rahatlamışlardır. Dahası bu hastalara gerçek bronkodilatatör tedavi verildiğinde ilacın yapacağı etkinin söylendiği grupta, tersi söylenen gruba göre 2 kat daha fazla rahatlama olmuştur.

Hastanın olumlu beklentisinin psikiyatrik bozukluklarda plaseboya, psikotropik ilaca ya da psikoterapiye yanıtı arttırdığı birçok çalışmada gösterilmiştir. Ayrıca anksiyetesi yüksek kişilerin plaseboya en yüksek yanıtı verdiğine dair de bazı kanıtlar mevcuttur. Yapılan araştırmalar kronik ağrı ve psikiyatrik bozuklukların plaseboya daha yüksek yanıt verdiğini ancak, hiperakut durumların (kalp krizi gibi), kronik dejeneratif hastalıkların ve kalıtsal hastalıkların daha dirençli olduğunu göstermektedir. Muhtemelen ağrı ve anksiyetenin varlığı otonom sinir sistemini ve immünobiyokimyasal süreçleri devreye sokarak plasebo etkisini arttırmaktadır.

İlaç uyumu yüksek hastaların plaseboya uyumu da yüksek olmaktadır. Örneğin koroner arter hastalığı olanlarda antihiperlipidemik ilaç etkinliğini araştıran bir randomize çalışmada plasebo grubundaki hastalar ilaç uyumu daha iyi olanlarla (plasebo kapsüllerinin en az %80’ini alanlar) daha kötü olanlar (%80’den azını alanlar) diye ikiye ayrılmıştır. Bilinen 40 koroner risk faktörü açısından farklılık bulunamayan plasebo grubundaki hastalardan ilaç uyumu daha kötü olanların 5 yıllık mortalitesinin ilaç uyumu iyi olanlara kıyasla %57 daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Plasebo cevabını etkileyen bir diğer faktör hekimin hastaya karşı tavrı ve hekimin beklentileridir. Sıcak, arkadaşça, ilgili, sempatik ve empatik, saygılı ve olumlu bir tutum içindeki hekim aktif tedaviye olduğu gibi plaseboya da yanıtı arttırmaktadır. Hekim ilacın etkili olduğuna inandığında da yanıtın arttığı birçok çalışmada gösterilmiştir

Plasebo Etkisinin Örnekleri

Konuyu daha iyi şekilde kavramanız ve sonuca adım adım yaklaşırken kafamızda bazı objeler yaratmanız adına bu tür ilerleme ile devam edeceğiz. Okullarda sık olarak karşılaşmış olduğumuz durumlardan bir tanesi ise sınıfların çalışkan ve yetersiz seviyede olan öğrencilerin birbirinden ayırt edilmesidir. Öncelikle bu durum sizin kafanızda yanlış olarak algılandığının farkındayız. Fakat anlatacağımız bu olaydan sonra durumun apayrı yere geleceğinin farkında olabileceksiniz. Geçmiş yıllarda A okulunda düzenlenmiş olan veli toplantısında sınıfların çalışkan ve tembel olarak ikiye ayrılacağı hakkında öğretmenler tarafından bilgi verilmiştir.

8-A sınıfı şeklinde çalışkan sıfatını taşıyan öğrenciler bir yerde toplanarak kendilerine bilgi teyitleri sağlanmıştır. Sene sonunda öğretmenler başarı durumuna baktıklarında sınıfın gerçekten de ortalama yüzdesinde artışlar gözetlendiğini görebilmişlerdir. Aslında olay içerisinde yer alan öğrenciler yapılan kura sonucu seçilmişlerdir. Yani tembel ve çalışkan olarak herhangi bir ayrılma durumu söz konusu olmamış. Öğretmenler dahil kura şeklinde belirlenerek normal ders akışlarını yöntemleri için bilgiler verilmiştir. Plasebo etkisi tam olarak buna denilmektedir.

Plasebo Çalışması Depresyon Üzerinden Etkili Midir?

Depresyon ile savaşmakta olan insanlar üzerinde yapılan bazı deneyler Plasebo etkisinin %24 şeklinde olumlu olduğunu vurgulamış bulunmaktadır. Bilim adamları tarafından yapılan araştırmalara göre insan vücudu kendini yenileyebilen bir sistem ve hastalıklara karşı yüksek dirençler göstermektedir. Doktorların bizlere sunmuş olduğu ilaçla tedavi yönteminde beyin sinir hücrelerini uyararak ağrının hissedilmemesini sağlamaktadır. Buda kullanıcılar hem ağrıyı hissetmiyorlar hem de belirtilmekte olan durumdan kurtulmayı amaçlayabilmektedirler. Plasebo etkisine genel şekilde tekrardan değinme yapacaksan insanlar yaşadıkları durumlardan kendi arzu ve isteklerine göre kurtulmayı başarabiliyorlar. Siz her ne kadar çalışkan bir bireye sen tembelsin yapamazsın derseniz, kişi bunu beyninde kurgular yapabilecek durum olsa dahil olayı gerçekleştirmesi kesinleşemez. Plasebo etkisini bu şekilde sizlere örnekleyebiliriz.