Uçaklar Yere İndikten Sonra Nasıl Durabiliyor?
Uçaklar Nasıl Durabiliyor?
Uçağa bindiğimizde heyecanlandığımız durumlardan birisi, uçağın yere inmeye başlamasından tekerlerin yere değmesine kadar geçen kısımdır. İnişi sırasında saatte yaklaşık 250 kilometre hızla yere temas eden 200 ton ağırlığındaki bir Boeing 777’nin durabilmesi için de farklı teknolojiler ve fren sistemleri kullanılmaktadır. Böylelikle uçağın güvenli bir şekilde kısa mesafelerde yalpalanmadan durması sağlanmış oluyor. Şimdi bunları biraz açalım;
Etkili Fren Sistemleri
Uçakların fren sistemi; fren pedalları, kontrol valfi ve fren ünitelerinden meydana gelmektedir. Sistemin önemli elemanı fren üniteleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Yolcu uçaklarında diğer ulaşım araçlarında kullanılanlardan çok daha etkili fren sistemleri kullanılıyor. Hareket halindeki uçağın sahip olduğu kinetik enerji frenlere aktarıldığından, frenlerin sıcaklığı bu süreçte 1400 °C’yi aşabilir. Bu nedenle fren sistemlerinde yüksek sıcaklığa dayanıklı malzemeler kullanılır.
Önerilen Yazı » Uçaklar Neden Beyaz İz Bırakır
Fren ünitelerini meydana getiren rotor ve stator diskleri ısıya dayanıklı farklı malzemelerden imal edilir. Sıcaklık değerlerinin istenilen limitlerde tutulması için sisteme göstergeler ve soğutma fanları eklenmiştir. Frenler çoğunlukla çelikten üretilse de son yıllarda kullanılmaya başlanan karbon frenler hafif oldukları için yakıt tüketiminin azalmasına katkıda bulunuyor.
Normal Fren (normal brake)
Kokpitte bulunan rudder pedallarına basılarak çalışır. Pedala basılarak hidrolik basınç artırılır. Hidrolik basınç etkisi ile rotor stator ile temas eder. Bu fren tipi bağımsız bir fren şeklidir.
Kayma Önleme Freni (Anti-Skid Brake)
Uçağın inişte tekerleklerini kaydırmadan ve kilitlemeden hızını yavaşlatan frendir. Bu fren sisteminin kendine ait bir devresi vardır.
Otomatik Fren
Bazı uçakların iniş ve kalkışı esnasında pilotlara düşen görevler mümkün olduğunca azaltılmıştır. Bu durumun başlıca amacı, meydana gelebilecek anormal durumlarda oluşabilecek panik ortamında uçak emniyetini sağlamaktır. Otomatik fren de pilotlara düşen işleri azaltmak için geliştirilmiş bir sistemdir. İnişte ve kalkışta uçak hızını anti skid kayma önleme fren sistemi ile uçağı yavaşlatmaktır. Sistemin kullanılabilmesi için anti skid kayma önleme fren sistemine elemanlar ilave edilmiştir. Bu elemanların başlıcaları bir kontrol ünitesi ile bir seçme düğmesidir. Kontrol ünitesi sistemi yönetir. Seçme düğmesi ise fren şiddetini ayarlar.
Uçuş Freni
Uçak yerden kalktıktan sonra iniş takımları toplanırken tekerlekleri frenlemek için uçuş freni otomatik olarak çalışır. Bu sistemin kullanım amacı dönmekte olan tekerlekte jiroskopik etkilerin oluşumunu önlemektir.
Acil Fren
Birden fazla hidrolik sistemi bulunan uçaklarda fren sistemleri en az iki sistemden beslenir. Sistemlerin birinde basınç olmadığı zaman, diğer sistem fren için kullanılır. Böyle bir uygulama acil fren kullanımını teşkil eder.
Önerilen Yazı » Uçak Nasıl Uçar?
Kanatlardaki Farklı Parçalar ve Egzoz Gazının Ters Yöndeki İtme Kuvveti
Ancak sadece frenler uçakların kısa mesafelerde durmasını sağlayamaz. Kanatlarda kullanılan farklı parçalar uçağa etki eden hava direncini artırarak uçağın yavaşlamasına yardımcı olur. Uçakların inişten sonraki durma mesafesini azaltmak için kullanılan yöntemlerden biri de, motordan çıkan egzoz gazının yönünün değiştirilmesiyle oluşan ters yöndeki itme kuvvetinin uçağın yavaşlatılmasında kullanılması. Normal koşullarda frenler ve kanattaki parçalar yolcu uçaklarının pistte güvenli bir şekilde durması için yeterli olsa da, bu yöntem özellikle pistin karlı, buzlu ya da ıslak olduğu durumlarda uçakların yavaşlamasına yardımcı oluyor.
