Osilatör Nedir?

Bu yazımızda osilatör nedir, ne işe yarar kavramlarını açıklayarak çeşitlerini yazacağız. Osilatör kavramını açıklamadan önce yine osilatörler ilgili bir kavramı osilasyonu kısaca açıklayalım;

• Osilasyon (Salınım): Herhangi bir nesnenin belli bir değere göre iki durum arasında zamana göre tekrarlanan değişimdir. Elektrik-elektronik sistemlerde ise zaman içerisinde yönü ve şiddeti belli bir düzen içerisinde değişen elektrik sinyallerine osilasyon nedir.

Osilasyon, elektronik devrelerde (osilatörler devreleri hariç) istenmeyen bir olaydır. Devrenin çıkışında osilasyon fazla ise zararlı olabilir. Bu yüzden osilasyonları azaltmak için fazladan elektronik devreler kullanılır fakat bu osilasyonların gerekli olduğu sistemlerde bulunmaktadır. Bu sebeple osilasyon sinyalleri üreten devrelere de ihtiyaç vardır. Bu devrelere osilatör devreleri denir.

• Osilatörler: Belli frekanslarda kare, sinüs, üçgen veya testere dişi biçiminde sinyal üretmeye yarayan, geri beslemeli amplifikatör (yükseltici) devreleridir. Diğer bir deyişle kendi kendine sinyal üretebilen elektronik bir elemandır. Osilatör ayarlandığı frekansta ya da sabit bir frekansta sürekli çıkış veren devrelere denir.

Önerilen Yazı » Potansiyometre Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Bir osilatör her hangi bir şekilde giriş sinyali uygulanmadan periyodik AC çıkış üreten bir entegre devredir. Pek çok türü vardır. Bu türler yapılarına göre ve ürettikleri çıkış dalga şekillerine göre isimlendirilir. Burada kullanılan osilatör kelimesi, genellikle sinüs dalgasını ifade eden bir sinyal jeneratörüdür. Aslında bir osilatör, kendi giriş sinyalini kendi temin eden bir yükselteç devresidir.

Osilatör Çeşitleri Nelerdir?

Genel olarak osilatörler; sinüzoidal osilatörler ve sinüzoidal olmayan osilatörler olmak üzere 2 sınıfa ayrılır. Sinüzoidal osilatörler, çıkışında sinüzoidal sinyal, sinüzoidal olmayan osilatörler ise kare, dikdörtgen, üçgen ve testere dişi gibi sinyaller üretir. Kare dalga üreten osilatör devrelerine aynı zamanda multivibratör adı verilir.

RC Osilatörler

Çıkışında sinüzoidal sinyal üreten osilatörler, alçak frekanslardan, yüksek frekanslara (109 Hz) kadar sinyal üretir. Alçak frekans osilatör tiplerinde frekans tespit edici devre için direnç ve kondansatörler kullanılıyor ise bu tip osilatörlere RC OSİLATÖRLER adı verilir. RC osilatörler, 20 Hz-20KHz arasındaki ses frekans sahasında geniş uygulama alanına sahiptir.

Önerilen Yazı » PWM (Darbe Genişlik Modülasyonu) Nedir? Ne İşe Yarar?

LC Osilatörler

RC osilatörlerle elde edilemeyen yüksek frekanslı osilasyonlar LC osilatörlerle elde edilir. LC osilatörlerle MHz seviyesinde yüksek frekanslı sinüzoidal sinyaller elde edilir. Paralel bobin ve kondansatörden oluşan devreye “Tank Devresi” adı verilir. LC osilatörlerin; Colpits osilatör, Hartley osilatör, Kollektörü akortlu osilatör Tikler osilatör olmak üzere değişik çeşitleri de vardır.

Wien Köprü Osilatör Devresi

Wien köprü osilatör devresi hem pozitif hem de negatif geri besleme kullanan bir RC faz kaydırma osilatörüdür. Bu osilatör kolaylıkla akort edilebilen ve 5 Hz ile 1 MHz arasındaki frekansları üretmek için sinyal üreteçlerinde yaygın olarak kullanılan kararlı alçak-frekans osilatörüdür.

Bir kondansatörü, DC bir bataryaya kutupları aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi tam olarak bağlansın (a). şu anda, devrede kondansatör kaynak görevini alır (b). Kondansatör, bobin üzerinden deşarj oldukça bobinden akan akım, bobin etrafında bir manyetik alan oluşmasına neden olur (c). Bu olay, şekilde görüldüğü gibi bobinin şişme olayıdır. Çünkü, kondansatör üzerindeki potansiyeli, bobine manyetik alan oluşturarak aktarmıştır. şu anda kondansatör tam olarak deşarj olmuştur (d). Kondansatör tam olarak deşaj olduktan sonra bobin üzerindeki manyetik alan çökmeye başlar(e).

Manyetik alan tamamen çökünceye kadar akım devamlı akacak ve kondansatör ters yönde şarj olacaktır. Devrede, elemanları birbirine irtibatlamada kullanılan iletken tellerin az da olsa bir direnci olduğundan, şu andaki kondansatörün üzerindeki şarj miktarı, bir öncekine göre daha az miktardadır.

Önerilen Yazı » Sinyal Jeneratörü Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne İşe Yarar?

Kristal Osilatör

Osilatörlerde frekans kararlılığı çok önemlidir. Bir osilatörün sabit frekansta kalabilme özelliğine Frekans Kararlılığıdenir. RC ve LC osilatörle de frekans kararlılığı iyi değildir. Bir osilatör, bir alıcı ya da verici sabit bir frekansta çalışacaksa yani çalıştığı frekansta az da olsa bir değişiklik olmayacaksa verici devrelerinde, tahsis edilen frekansta yayın yapabilmesi için frekans kararlılığı en iyi olan kristal kontrollü osilatörler kullanılması en iyi yöntemdir.

RC veya LC osilatörlerde, L, C ve R değerlerindeki değişkenlikler, transistörlü yükseltecin statik çalışma noktasındaki değişiklikler, sıcaklık ve nem gibi çevresel değişimlere bağlı olarak frekans kararlılığı değişir

Seri Hartley Osilatör Devresi

Hartley osilatörler, seri ve paralel hartley osilatör olmak üzere ikiye ayrılır. Şekilde seri hartley osilatörünün devre şekli gösterilmiştir. Bu devrede, diğer osilatörlerde olduğu gibi bir yükselteç ve L1-L2-CT’den oluşan tank devresi mevcuttur. L1-L2 ve CT’den oluşan tank devresi yükselteç +VCC güç kaynağı arasına seri bağlanmıştır.

Bu nedenle bu devreye “Seri Hartley Osilatörü” denir. Devreye dikkat edilirse, doğru akım, topraktan itibaren RE direnci, NPN transistör, L1 ve RC üzerinden +VCC tatbik voltajına ulaşır. Tank devresinin bir kısmı +VCC güç kaynağı ile seri olduğundan devre seri beslemelidir.

Önerilen Yazı » Kristal Osilatör Nedir? Ne İşe Yarar?

Osilatörlerin Kullanım Alanları Nelerdir?

Osilatörler televizyon, radyo, telsiz, AM alıcı ve vericiler, FM alıcı ve vericiler gibi sistemlerde genel olarak elektronik haberleşme sistemlerinde ve otomasyon sistemlerinde yaygın biçimde kullanılmaktadır. Kullanım amacı üzerinde durmak gerekirse karışık sistemlerde elemanlar görevlerini yerine getirebilmek için değişik tipte sinyallere ihtiyaç duyar. Örneğin bir mikro denetleyicinin yazılmış olan programı yürütebilmesi için bir kare dalga (saat darbesi) sinyal ile tetiklenmesi gerekmektedir yani en genel ifadeyle osilatörde amaç istenilen yerde istenilen miktarda ve istenilen türden sinyalin üretilmesini sağlamak ve elemanların ihtiyaçlarını gidermektir.

Teknoloji Projeleri Youtube Kanalımızdaki Son Videomuza Göz Atmış Mıydınız?