Fredkin Paradoksu Nedir?

Hiç iki şeyin arasında kaldığınız ve bu iki şey arasında defalarca düşündüğünüz oldu mu? Markete yiyecek bir şey almaya gittiğiniz zaman seçenekler arasında git geller yaşadınız mı? Bazen en ufak şeylerde bile karar almak insana çok zor gelebiliyor, ya da öyle görünüyor. Eğer karar vermekte bu kadar sıkıntı yaşıyorsanız ve iki şey arasında kalıyorsanız, ünlü fizikçi Edward Fredkin’in fikirlerine göz atmalısınız.

 

Fredkin Paradoksu Kararları

Cornell Üniversitesi’nin yapmış olduğu araştırmalara göre bir insan günde on binlerce kez karar verme durumunda kalıyor. Bu durum sadece ne yiyeceği ya da ne içeceği değil, o gün ne giyeceği nereye  gideceği gibi pek çok durumlarla geçerlidir. En ufak soru bile beyni gereksiz meşgul edebiliyor. En basit örnek olarak çay mı yoksa kahve mi içeyim sorusu bile zihni meşgul eder. Örneğin penaltı atışını kurtarmak için hazırlanan kaleci, hangi köşeye yönelmesi gerektiğini yarım saniyenin altında karar verir. Bu bile aslında beyni yoran bir durumdur. Bazı kararları almak ise uzun yıllar sürebilir. Önemsiz konularda karar vermek kolay sayılsa da, karar verilecek şey geleceği etkileyen bir durumsa bu karar anı sancılı geçebilir.

İlginizi Çekebilir: Elmas Madeninde Keşfedilen Yeni Mineral: Davemaoit Nedir?

Fredkin Parakoksunun Devreye Girmesi

Fredkin paradoksu, bu durumda devreye giriyor. Ünlü fizikçi Fredkin’e göre karar vermekte zorlanılan durumların aslında çok önemsiz olduğu belirtiliyor. Edward Fredkin, seçim yapılacak iki alternatif ne kadar eşit gözükürse, yani karar almak ne kadar zorlaşırsa aslında ikisinin de öneminin o kadar az olduğunu söylüyor. Yani iki seçenek arasında kaldıysanız, aslında bu iki seçenek arasında pek de fark yok demektir. Bu durumda alacağınız karar üzerinde düşünüp beyni yormaya gerek yoktur. Örnek olarak satın alacağınız bir bilgisayarı düşünelim. Bu iki bilgisayar aynı fiyatlarda ve yakın modellerde olsun. Bu iki bilgisayar ile de yapmak istediklerinizi yapabiliyorsunuz ve amacınıza uyuyor. O halde üzerine pek fazla düşünmeye gerek kalmıyor. Fredkin paradoksu böyle durumlarda devreye giriyor. Eğer aklınıza bu tür durumlarda bu paradoksu getirirseniz aslında o kadar da düşünmeye gerek kalmadığını fark etmiş olursunuz.

 

Kafeterya Kuyruğu

Arkadaşlarınızla kahve içmeye gittiğinizi düşünün. Kahve sırasındasınız ve önünüzde pek çok seçenek var. Size hepsi cazip geliyor ve seçeneklerinizi ancak ikiye indirebildiniz. Sıra size geldi ve satıcı size ne içmek istediğinizi sordu. Siz hala kararsızsınız, hangi kahveyi alıp almayacağınızdan emin değilsiniz. bu tür durumlarda aklınıza Fredkin’i getirerek duruma kolaylıkla el atabilirsiniz. Aslında hemen hemen her gün bir şeyler yiyip içiyoruz. Sadece bir gün ne içeceğinizi düşünerek beyninizi yormaya gerek yoktur. İki seçenek arasında kaldığınız zaman çok düşünmeden seçeneklerden birisini eleyerek zaman kazanabilirsiniz. Böylelikle hem kendiniz için hem de sırada bekleyen diğer insanlar için vakit kazanmış olursunuz. Diğer seçenekteki kahveyi almış olsaydınız da pek farklı bir durum yaşanmayacaktı. Bu sebepten ötürü böyle küçük kararlar üzerine çok düşünmemek gerekir.

 

Kararsızlığın Bedeli

İki seçenek arasında sürekli gidip geliyor olmak, bazı durumlarda şans kaybetmenize sebep olabilir. Örneğin iki başarılı firmadan iş teklifi aldığınızı düşünün. İkisi de kendi alanında başarılı ve büyümekte olan bir firma. Siz ise hangisine gideceğinizi karar veremiyorsunuz ve üzerine günlerce düşünüyorsunuz. Sizde ikisinden birisini mi seçmek daha iyi yoksa vakit geçirip ikisindeki şansı da kaybetmek mi? Beyninizi fazla harcayarak iki şansı da yitirme olasılığınız mevcut. O yüzden bazı durumlarda fazla düşünüp konu üzerinde kafa yormamaya bakmalısınız. Aksi durumda iki seçenekte elinizden gidebilir. En kötü kararın kararsızlıktan daha iyi olduğunu bilmek gerekir. Verilen her karar arasında görüşleri olan bir birey bulunur. Bu yüzden verilen karar sonucu pişman olmamak da gerekir. Bunun yanı sıra kararsızlıktan ötürü elinizdeki şeyi kaybetme olasılığınız da bulunmaktadır. Dolayısıyla alınan kötü karar, kararsızlıktan daha iyidir.

Kaynak: https://www.weh.ox.ac.uk/news/hard-choices-fredkin2019s-paradox-and-is-ethics-a-waste-of-time