Debriyaj Nedir?

Debriyaj, motor ile şanzıman (dişli kutusu) arasına konuşmuş bir çeşit kavramadır. Herhangi bir milin hareketini aynı doğrultudaki farklı bir mile geçirmek için kavrama kullanılır. Fakat, bu ekipman miller dönerken bunları birbirinden ayıramaz veya bağlayamaz. Oysa motorlu taşıtlar için bu gerekmektedir. Çünkü, motorun ilk çalışmasının yüksüz olarak yapılması gerekir (vitesi boşa alıp çalıştırmak). Motor belirli bir devir aldıktan sonra ise motoru yüklemek gerekir. İşte bu işlem debriyaj ile yapılır.

Güç iletim sistemlerindeki bir başka önemli konu ise istenilen devirin tekerlere iletilmesidir. Normalde rölantide bir motor 750 d/d civarında bir hıza sahiptir. Bu hızın doğrudan tekerlere iletilmesi demek aracın birden çok ani hızlanması ve kontrolünü kaybetmesi anlamına gelir. Eğer tekerler motora bir dişli sistemi ile bağlanırsa, tekerlere verilmek istenilen tekerlek deviri elde edilmiş olur.

Önerilen Yazı » Volan Nedir? Ne İşe Yarar?

Hız düşürme işleminin bir kısmı diferansiyel ile yapılır. Diferansiyelde düşürme sabittir. Oysa dişli kutusu sistemi farklıdır. Şartlara göre yüksek moment, düşük hız veya yüksek hız, düşük moment sağlanabilir.  Bunun için dişli grubu çevrim oranları gerektiği gibi ayarlanmalıdır. Bu işlem içinse debriyaja ihtiyaç duyulur.

Bir aracı durdurmak istediğinizde motor ile aktarma organlarını birbirinden kesmek gerekir. Bunun için taşıt durmadan önce debriyaja basılır, şanzıman ile motor birbirinden ayrılır ve vites boşa alınır. Bundan sonrasında taşıt fren yardımıyla durdurulabilir. Temel olarak debriyaj, taşıtlardaki motorun krank milindeki hareketi bir balata ve baskı plakası kullanarak volandan alıp, şanzımana ileten bir güç iletim sistemidir.

Önerilen Yazı » Şanzıman (Vites Kutusu) Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İşe Yarar?

Debriyaj Çalışma Prensibi

Debriyajlar sürtünme kuvvetinden faydalanılarak çalışırlar. Yandaki şekilde(büyütmek için sağ tıklayıp yeni sekmede açınız.) gösterilmiş olan debriyaj kesitinde A volanı motorun krank miline bağlıdır. Şanzımana giden B miline kamalı olarak bir C diski geçirilmiştir. Bu diskin her iki yüzeyine de sürtünme daire halkası şeklinde balata denilen sürtünme katsayısı yüksek iki plaka perçinlenmiştir. Buna debriyaj diski yada balatalı disk denir.

Debriyaj kapağı olan E’de tesbit edilmiş olan helozan yayların diğer nihayeti baskı plakasına yani D’ye dayanmaktadır. Bu yayların oluşturduğu basınç ile baskı plakası balatalı diski volan yüzeyi ile kendi arasında sıkıştırır. Böylece dönme esnasında balatalı diskin her iki yüzeyi ile baskı plakası ve volan üzeyleri arasında meydana gelen baskı etkisiyle balatalı disk, baskı plakası ve debriyaj kapağı, volan ile birlikte dönerler. Balatalı disk B miline tesbit edilmiş olduğundan,böylece motorun hareketi şanzımana intikal eder.

Önerilen Yazı » Rot ve Balans Ayarı Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Yapılır?

Motor ile şanzımanı birbirinden ayırmak için debriyaj pedalına basmak yeterlidir. Böylece pedala bağlı manivela kolları vasıtasıyla volan, balatalı disk ve baskı plakasını bir arada tutan yay basıncı ortadan kalkacağından, baskı plakası balatalı diskten uzaklaşır. Bu takdirde volan ve baskı plakasının balatalı disk ve buna bağlı B milindeki alakası kesilir ve dönebilirler. Yüksek torklu viteslerde (1.vites gibi) motorun deviri hızla arttığı halde arabanın hızında devre göre bir artış yoksa yada gaz pedalına birden basılıp çekildiğinde motora debriyaj ayak uyduramıyorsa yani yine devir hızı karşılamıyorsa balatanızda sıkıntı olabilir.

Teknoloji Projeleri Youtube Kanalımızdaki Son Videomuza Göz Atmış Mıydınız?

Kaynak

• Makina Mühendisliği Ders Notları
• Yrd. Doc. Abdullah Demir – Kavrama Sunusu
• Helvacıoğlu Otomotiv