Şanzıman (Vites Kutusu) Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İşe Yarar?
Şanzıman (Vites Kutusu) Nedir?
Şanzıman teknik olarak, araçlarda bulunan motordan, baskı-balata ile alınan dönme gücünü istenilen tork değerlerinde tekerleklere, şafta veya diferansiyele ileten bir yapı olarak ifade edebiliriz. Ayrıca şanzımana, vites kutusu da denmektedir. Kavrama yolu olarak da bilinen baskı balata yolu vasıtasıyla aldığı hareketi şafta ve diferansiyele aktaran şanzıman, aracın hareket edebilmesi için gerekli olan “tork” değerinin iletilmesini sağlar.
Şanzıman Ne İşe Yarar?
“Yakıt Tasarrufu Açısından Yarar Sağlamaktadır”
Şanzıman elemanları motor tarafından üretilen momenti tekerleklere aktarılarak aracın durağan halden hareketli hale geçmesini sağlar. Şanzıman elemanlarının üstlendiği görevlerden bir diğeri de, araç sabit konumda dahi olsa motorun çalışır halde kalmasıdır. Motorun her çalıştırılmasında motor parçaları yüksek seviyeli sürtünmeye maruz kaldığından, şanzıman araç motorunun korunmasını da sağlar. Yakıt tasarrufu açısından da yarar sağlayan şanzıman, böylece kısa süreli duraksamalarda araç motorunun sürekli açılıp kapanmasını önler.
Önerilen Yazı: Otomatik Vites Nedir? Nasıl Çalışır?
Şanzıman aracın yol ve çevre şartlarına göre en ideal hızda seyretmesini sağlayan elemanları sayesinde uygun torkun yani momentin sabit kalmasını da sağlar. Şanzıman elemanlarının görevleri arasında aracın hızlanmasını sağlamak da yer alır. Yol şartlarına göre aracın uygun viteste seyretmesine imkan tanıyan şanzıman böylece yakıttan tasarruf edilmesine yardımcı olur. Debriyajlı ya da diğer adı ile düz şanzımanlı araçların vitesleri manuel iken, tork konvektörlü araçlarda vites geçişleri otomatik olarak yapılır.
Tork konvektörlü şanzıman sistemleri sayesinde sürücü seyir esnasında vites değiştirmeden de aracı verimli şekilde kullanabilir. Düz şanzımanlı araçlarda ise vites kutusunun verimli şekilde kullanılabilmesi ve şanzıman parçalarının daha az yıpranması için dişli yağı kullanılmaktadır. Aracın teknik donanımına göre farklılık gösteren dişli yağının muhakkak araç üreticisinin tavsiye ettiği numarada kullanılması gerekir. Ayrıca vites kutusunun çıkış bölümünde yer alan kilometre teli de aracın kat ettiği mesafenin sürücü tarafından öğrenilmesini sağlamaktadır.
Önerilen Yazı: Rot ve Balans Ayarı Ne İşe Yarar? Nasıl Yapılır?
Yeni nesil araçlarda kilometre bilgisi ABS sistemi tarafından da okunmaktadır. Şanzıman otomobiller kadar motosikletlerde de bulunan bir sistemdir. Otomobillerde debriyaj ayak, vites kutusu ile el ile kumanda edilirken motosikletlerde tam tersi olarak debriyaj el, vites kutusu ise ayak ile kontrol edilir. Motorla vites kutusu arasındaki irtibatı keserek sürücüye vites değiştirme yani yol koşullarına göre ideal momentin üretilmesi imkanını sağlayan şanzıman elemanları, döner haldeki motor parçalarının hareketini aynı eksen üzerinde bulunan diğer bir parçaya iletir. Motorlu taşıtlardaki kavramalar “krank mili” ekseninde yer alan vites kutusuna bağlanır ve böylece sürücü vites kutusu yardımı ile aracın torkunu yönetebilir.
