ESP (Elektronik Denge Sistemi) Nedir?

Otomotiv endüstrisi güvenliğe önem vermektedir. Bu amaçla da çeşitli güvenlik çalışmalarını yaparak arabalara yerleştirmektedir. Bunlardan birisi de Elektronik Denge Sistemi yani ESP’dir. ESP ye ayrıca ESC-VSC veya VDC ifadeleri de verilmektedir. ESP, her daim aktif bir şekilde sürücü hareketleriyle aracın tepkisini ölçen sisteme verilen addır. Bu amacı sebebiyle ESP’ye yönlenme kontrol sistemi de denmektedir. Yani ESP aracın yanal güvenliğini sağlayan bir sistemdir.

ESP sisteminde ana amacı savrulmayı kontrol etmektir. Bu savrulma kontrol mantığı ise sürücünün direksiyon başındayken yaptığı hareketin, aracın hareketiyle karşılaştırmasıyla sakıncalı durumu anlayıp düzeltmeye çalışmasında yatmaktadır. Elektronik denge sistemi, üreten firmalara göre farklı isimler ve kısaltmalar almaktadır. En yaygın kullanılan ifade ise ESP’dir. ESP ise İngilizce Electronic Stability Program/Elektronik Denge Sistemi ifadesinin baş harflerinden gelir. Diğer kısaltmalar ise VSC (İngilizce olarak Vehicle Stability Control), VDC (İngilizce olarak Vehicle Dynamic Control), ESC (Electronic Stability Control)’dir.

Önerilen Yazı » İmmobilizer Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İşe Yarar?

ESP’nin Görevi Nedir?

Elektronik denge sisteminin (ESP) görevi, aracın kayması durumunda devreye girerek istenmeyen bir yöne kaymasını engellemektir. Böylece aracımız savrulmaz. Bu güvenliğimiz için çok önemlidir. Yani viraja aniden girdiğimizde veya direksiyonu ani bir şekilde kırdığımızda aracın kontrolden çıkmasını engeller. ESP sistemi savrulmayı engellediği için araca gelen yanal kuvvetleri kontrol eder. Aracın frenlemesini dört tekerlekte bağımsız olarak uygular.

ESP Yapısı Nasıldır?

ESP sistemi de aynı ASR sisteminde olduğu gibi ABS sistemi altyapısına dayanarak geliştirilmiştir. Sistem, dört temel kısımdan oluşur;

• Sensörler,
• Elektronik kontrol ünitesi (ECU),
• Kumandalar.

1)ESP’de Kullanılan Sensörler

Yanal Kayma Sensörü (Savrulma Sensörü)

Aracın hareketlerini tespit etmek için orta konsolun altında veya sürücü koltuğunun altında iki sensör bulunur. Bunlardan birisi savrulma sensörüdür. Fiziksel nedenlerden dolayı bu sensör mümkün olduğu kadar aracın ağırlık merkezine yakın olmalıdır. Savrulma sensörü aracın düşey ekseni etrafında dönüşünü tespit eder (savrulma açısal hızı). Savrulma sensörü ECU’ya bilgi vermediğinde sistem devre dışı kalır.

Yavaşlama Sensörü

Aracın hareketlerini tespit etmek için orta konsolun altında bulunan iki sensörden diğeri ise yavaşlama sensörüdür. Yavaşlama sensörü aracın ağırlık merkezinde boylamasına ve yanal yönlerde yavaşlama oranını tespit eder.

Önerilen Yazı » ABS Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Direksiyon Açı Sensörü

Bu sensör direksiyon simidi ile direksiyon mili arasındadır. Hava yastığı kablo makarası direksiyon açı sensörünün içinde ve alt kısımdadır. Direksiyon açı sensörü sürücünün direksiyon manevralarını tespit eder. Direksiyon açı sensöründen bilgi gelmeden ESP hangi yöne gideceğini anlayamaz. ESP fonksiyonu devreden çıkar.

Tekerlek Hız Sensörü

Tekerlek hız sensörleri her bir tekerleğin dönme hızlarını belirler. ABS ve ASR öğrenme faaliyetlerinde anlatıldığında burada anlatılmayacaktır

Gaz Kelebeği Konum Sensörü

Gaz kelebeği konum sensörü, gaz kelebeği açılma açısını tespit eder.

Fren Ana Merkez Basıncı Sensörü

Sürücü tarafından fren pedalının çalıştırılmasına dayanarak fren ana merkez pompası basıncını belirler. Fren basınç sensörü, ESP’li fren sistemlerinde direkt olarak hidrolik birime monte edilmiştir ve fren sistemindeki güncel fren basınç değerini tespit eder.

2)Elektronik Kontrol Ünitesi (ECU)

Yukarıda belirtilen sensörler tarafından gönderilen bilgiler Elektronik Kontrol Ünitesi (ECU) tarafından hesaplanır ve ardından ECU ESP kumanda bölümünü ve bilgi bölümünü devreye sokmak için talimatlar gönderir. Viraj esnasında ECU tekerlek hız sensörlerinde, savrulma sensöründen, yavaşlama sensöründen ve direksiyon açısı sensöründen bilgi alarak, aracın anlık olarak o anda içinde bulunduğu durumu hesaplar.

3)Kumanda Grupları

Kumanda bölümü, tekerleklere uygulanan hidrolik fren basıncını düzenleyen ESP hidrolik kumanda grubu ve gaz kelebeği valfini açıp kapatan gaz kelebeği kumanda grubundan oluşur.

Gaz Kelebeği Kumandası

Aşağıdaki resimde gaz kelebeği kumandası görülmektedir. Gaz kelebeği kumandası ASR sistemi öğrenme faaliyetinde ayrıntılı olarak incelenmiştir. ABS, ASR ve ESP sitemleri birbirinin üzerine sırası ile geliştirildiğinden yapı itibarı ile aynı mantıkla çalışır. Bundan dolayı ABS, ASR ve ESP sistemi aynı hidrolik kumanda grubu (hidrolik modülatör) ile kumanda edilir. Gaz kelebeği kumanda sitemi ise ASR ve ESP sistemlerinde aynıdır.

ESP Nasıl Çalışır?

ESP sistemi, içinde barındırdığı elektronik sensörler sayesinde fren sistemini kontrol ederek aracın savrulmasını engeller. Bunu da hem direksiyon hareketlerini hem de gaz pedalının açısını inceleyen sensörleri kullanarak yapar. Bu sensörlerden aldığı bilgileri değerlendirip ECU kısmına aktarır. ECU kısmıdan da frenleme sistemi kontrol edilerek, kontrollü bir şekilde frenleme sağlanmış olur. 

Eğer aracın direksiyonunu ani hareketlerle çevirmişseniz ve aracın hızı, bu virajı dönmenize uygun değilse ESP devreye girer. Fren sistemine hükmederek her tekerleğe ayrı ayrı basınç gönderilmesini, ayrı şiddetlerde fren yapılmasını sağlar. Ayrıca gaz kelebeğine kumanda ederek motor çıkışını düşürür. Böylece araç, hızlı girilen bir virajda savrulmaz. Ani engelden kaçma hareketlerinde yine kolayca çizgisine kavuşur.

ECU aracın aşırı dönmek üzere olduğunu belirlerse gaz kelebeği kumandasına motor çıkışını düşürme talimatı verir ve aşırı dönmenin engellenmesi için ESP/VSC hidrolik kontrol ünitesine dış ön tekerleğe fren uygulanması komutunu verir. ECU aynı zamanda sürücüyü ESP/VSC nin devreye girerek aracın tehlikeli bir duruma girecek şekilde olduğu hakkında sesli ve ışıklı uyarı verir.

Eğer ki ECU aracın az dönmek üzere olduğunu belirlerse gaz kelebeği kumandasına motor çıkışını düşürmesi talimatını verir ve az dönmenin engellenmesi için ESP/VSC hidrolik kontrol ünitesinden frenlere basmasını ister. Fren iç arka tekerleğe ve sonra dış arka tekerleğe uygulanır. Bu yazımızla ESP sistemini açıkladığımızı düşünüyorum. Yazımıza eklemek istedikleriniz var ise alt taraftaki yorum kısmından bize yazabilirsiniz.

Teknoloji Projeleri Youtube Kanalımızdaki Son Videomuza Göz Atmış Mıydınız?