Valles Marineris: Güneş Sisteminin Bilinen En Büyük Kanyonu Nedir?
Valles Marineris Nedir?
Mars, güneş sistemimizde bulunan Merkür’den sonrası en küçük karasal gezegenimizdir. Mars’ın büyüklüğü Dünya’nın %53’ü kadarken, kütlesi ise yalnızca %11’İ kadardır. Oksitlenmeye bağlı olarak rengi kızıl olan bu gezegen, iri kara parçalarıyla doludur. Yüzeyinde sık sık yüksek toz fırtınaları gerçekleşir ve dünyada eşi benzeri olmayan devasa kraterler, volkanlar ve kanyonlara sahiptir. İtalyan astronom Giovanni Schiaparelli, Mars’ın ilk ayrıntılı haritasını çıkarmış olan bilim insanıdır.
Harita çıkarmak için Mars’ı dikkatlice araştıran bu ünlü astronom, Mars yüzeyinde kendisinin de “kanal” adını verdiği optik yanılsamalara rastlamıştır. Ancak rastlamış olduğu bu kanalların aslında bir illüzyon olduğunu düşünmüştü ve gezegenin yüzey ve jeolojisini incelemek adına pek çok ülkeden araç gönderilmesine vesile olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ülkeleri, Japonya, Hindistan ve de SSCB ülkeleri tarafından birçok yörünge araçları, iniş araçları ve uzay keşif araçları Mars’a doğru yola çıkmıştır.
Mars topografyası ilgi çekici bir ikilem göstermesi ile dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştır. Kuzey yarım kürenin lav akıntıları ile düzleşmiş olan ovalar içermesine rağmen, güney yarım küresi önceden gerçekleşmiş çarpışmalarla çukur ve krater oyulmuş halde bir dağlık arazi halindedir. Özetleyecek olursak Mars’ın iki farklı arazi yapısı vardır. Bunlar: yoğun kriterli güneyin yüksek arazileri ve de volkanik kaynaklı kuzey alçak ovalarıdır.
Valles Marineris
Valles Marineris, güneş sisteminin bilinen en büyük kanyonudur. Teleskop ile bakıldığında güney yarım kürenin bir yanından diğer tarafında kadar uzanan siyah bir leke gibi gözükür. Mars’ın kabuğunda bulunan bu devasa kanyon, 7 kilometre derinliğe ve de 3800 kilometre uzunluğuna sahiptir. Böylelikle yeryüzünün en ünlü şekli olarak bilinir. Uzunluğu Avrupa’nın eş uzunluğuna eşittir ve gezegeninn çevresinin beşte biri olarak hesaplanır. Büyüklüğünü anlamak adına gezegenimizde bulunan Büyük Kanyon ile karşılaştırmak gerekebilir. Büyük Kanyon 446 kilometre uzunluğundadır ve yaklaşık olarak iki kilometre derinliğe sahiptir. Dünyada bulunan kanyon ile kıyaslayınca Valles Marineris’in devasa boyutlarda olduğu anlaşılır hale geliyor.
İlginizi Çekebilir: Atık Sıcak Sudan Elektrik Üreten Motor
Valles Marineris Özellikleri Nelerdir?
Valles Marineris ya da diğer bir bilinen ismiyle Mariner Vadisi, Mars’a bağlı en geniş kanyondur. Tharsis bölgesinin doğusundan başlayan bu kanyon Mars ekvatoru boyunca devam eder. 3800 kilometre uzunluğunda, 7 kilometre derinliğindedir. Bu devasa kanyonun genişliği ise 200 kilometredir. Arizona’da bulunan Büyük Kanyon’dan on kat daha uzun ve de yedi kat daha geniştir. Bunun haricinde yedi kat daha derindir. Güneş sisteminin keşfedilmiş olan en büyük kanyonu olan Mariner Vadisi 39 Mayıs 1971 senesinde keşfedilmiştir. NASA’nın 30 Mayıs 1971 senesinde Mars’a gönderdiği Mariner 9 aracı sayesinde keşfedilen bu kanyon adını da yine aynı araçtan alır.
Valles Marineris Nasıl Oluşmuştur?
Yıllar içerisinde Mariner Vadisi’nin oluşumu hakkında pek çok teori ortaya atılmıştır. 1970 senesinde fikirler daha çok buzul iklimlerinde erimeler meydana gelmesi ve bu erimeler sonucu oluşan su ya da termokarst aktivitesi ile erozyon oluşturmasıydı. 1972 senesinde McCauley tarafından yapılan başka bir teori ise bu kanyonun yeraltı magmasının geri hareketi ile oluşmuş olasıdır. 1989 senesinde boyutlu kırılma teorisi ortaya atıldı. Teoriler arasında en çok kabul göreni ise, bu vadinin tıpkı Doğu Afrika Yarışı gibi yarık olan faylardan meydana gelmesidir. Bu yarıklar daha sonra çatlak duvarların erozyonu sonucu çöker ve daha büyük hale getirir. Yıllar içinde pek çok bilim insani pek çok farklı fikir ortaya koymuş olsa da, henüz tam olarak nasıl oluştuğu bilinmemektedir.
