Deprem Nedir? 

Deprem, yer kabuğunda oluşan hareketler sonucu meydana gelen sarsıntı veya titreşimdir. Bu hareketler, yer kabuğundaki kırılmalar, fay hatları, volkanik patlamalar, yer altı lav kaynakları, yer kabuğu hareketleri gibi nedenlerle meydana gelebilir. Depremler, genellikle zayıf yapıya sahip bölgesel kırılmaların sonucu olarak oluşurlar. Bu kırılmalar sonucu, enerji serbest kalır ve bu enerji sismik dalgalar olarak yayılır, bu da yeryüzünde sarsıntı ve titreşimlere neden olur. Depremler, yeryüzünde herhangi bir noktada meydana gelebilir ve büyüklükleri, ölçülebilir sismik aktiviteye bağlı olarak değişebilir. Depremi inceleyen bilim dalına sismoloji denilirken depremin nasıl oluştuğu, hangi yönlere doğru ilerlemeye devam ettiği ya da sarsıntının ne kadarlık bir güce sahip olduğu araştırmaları yapılmaktadır.

Deprem Nasıl Oluşur?

Deprem, yer kabuğundaki hareketler sonucu meydana gelen sarsıntı veya titreşimdir. Depremin oluşum süreci, genellikle yıllarca süren yer kabuğundaki sürekli hareketlerin sonucudur. Bu hareketler, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir, ancak genellikle iki tür hareketle ilişkilendirilir: tektonik hareketler ve volkanik hareketler.

Tektonik hareketler, yer kabuğunda oluşan büyük kırılmalar ve hareketler sonucu meydana gelir. Bu kırılmalar, litosfer adı verilen katı, dış kabuk kısmında meydana gelir. Yer kabuğu, litosferin üst kısmındaki kırılmalar nedeniyle hareket ettiğinde, bu hareketler depreme neden olabilir. Bu tür depremler, genellikle fay hatları olarak adlandırılan yer kabuğu kırıkları boyunca gerçekleşir. Fay hatları, yer kabuğu parçalarının kayması sırasında ortaya çıkan kırılma hatlarıdır. Bir taraf diğer tarafın üzerine kaydığında, enerji serbest kalır ve bu enerji sismik dalgalar olarak yayılır, bu da yeryüzünde sarsıntı ve titreşimlere neden olur.

Volkanik hareketler, yer kabuğunda bulunan volkanik aktiviteler nedeniyle meydana gelir. Bu tür depremler, volkanik patlamalar, lav akışları ve volkanik gazların serbest bırakılması gibi volkanik aktivitelerin neden olduğu hareketler sonucu oluşur. Volkanik depremler, yer kabuğu altındaki magmanın hareketi ve yer kabuğunda volkanik hareketlerin oluşması nedeniyle meydana gelebilir.

Depremler, enerjinin serbest bırakılması sonucu meydana gelir. Bu enerji, sismik dalgalar olarak adlandırılan titreşimler halinde yayılır. Bu dalgalar, yer kabuğundan geçerken, nesneleri ve yapıları hareket ettirebilir. Depremlerin büyüklüğü, serbest bırakılan enerji miktarına bağlıdır. Bu nedenle, büyük depremler, daha fazla enerji serbest bıraktığı için daha şiddetli titreşimlere neden olabilir.

Farklı çeşitleri var olan depremlerin önemli bir kısmı benzerlik gösterirken yeryüzünün 12 kilometre derinliğinde meydana gelmektedir. Elastik kısımda sıcaklığın az olmasından dolayı yer kabuğu hareketleri var olurken çok uzun süreli hareketlerin devamı da dalgalanmaları beraberinde getirmektedir. Fay olarak adlandırılan hatlar üzerindeki kırıklıkların ortaya çıkmasıyla meydana gelen depremlerin oluşma süreçleri de uzun yıllar alabilmektedir.

Ağır elementler çok basınç altında oluşur. Küresel oluşumların daima en merkezinde bulunurlar. Bundan dolayı dünya küresinin yüzeyinde bulunan ağır elementler bu dünyada olan oluşum değildir. Dünya küresinin oluşmasından kabuk oluşmasından çok zaman sonra uzaydan parçalanmış yıldız parçaları dünya küresine asteroid olarak yer küresinin dış kabuğunu altına alarak derinliklere indirmiştir. Bu derinlere inen maddeler su, karbonat gibi maddelerle uzaydan asteroid olarak gelen ağır saf maddeler (demir, krom) demir su ile buluştuğunda suyun oksijenini alarak hidrojeni açığa çıkarır.

Karbonatla karbonatın oksijenlerini alarak karbonu açığa çıkarır. Açığa çıkan hidrojenle karbonun buluşmasıyla çok miktarda birikimle reaksiyon şartları oluştuğunda çok büyük patlamayla çok büyük basınç ve ısı ile doğal gaz, petrol oluşurken çok büyük deprem meydana gelir. Yüksek ısıyla yüksek basınç etraftaki katmanları parçalar başka yönlere yüzeye doğru çıkarak rezervleri oluşturur. Kayaların giderek zayıflamasıyla birlikte yüksek basınca maruz kalmalarıyla kırılmaları gerçekleşir. Ani bir hareketle ortaya çıkan depremler sonucunda gerilmeler oluşurken çok büyük bir enerji de ortaya çıkmaktadır. Titreşimler sonucu enerji etkisiyle depremler meydana gelirken dünyanın çeşitli yerlerinde sıklıkla görülmektedir. 

Deprem Türleri

Deprem nasıl oluşur sorusundan sonra deprem türleri de merak edilmektedir. Yer kabuğunu bir araya gelerek oluşturan levhaların giderek birbirlerine basınç uygulamaları sonucunda bir hareket söz konusu olmaktadır. Hareket ettirilmeleri sonucunda tektonik depremler meydana gelirken yeryüzündeki depremlerin çok büyük bir kısmı bu türdedir. Türkiye’deki depremlerde tektonik sınıfına dahil olurken %90’lık bir payı vardır. Bunun haricinde volkan patlamalarının ardından gaz sıkışmaları eksenli oluşacak volkanik depremlerde deprem türleri arasında ikinci sırada gelmektedir.

Ancak Türkiye’de aktif yanardağ olmadığı için böyle bir olay yaşanması söz konusu değildir. Toprağın giderek yumuşamasından kaynaklı erime sonuçlarında ise çöküntü depremler ortaya çıkmaktadır. Etkileri çok daha az olurken kazı çalışmalarından dolayı da olma ihtimali vardır. Bunun dışında barajların çok olduğu yerlerde de çöküntü deprem örnekleri var olmaktadır.

Deprem Etkisi

Özellikle fay hatlarının kırılgan olduğu yerlerde görülen depremler beraberinde birçok farklı doğa olayını da tetiklemektedir. Bunların başında Tsunami gelmektedir. Japonya, Endonezya gibi kıyı ülkelerinde yaşanan depremlerin yüksek etkiye sahip olmasının bir başka nedeni de bu doğa olaylarını etkileyebilme durumudur. Hemen hemen birçok kıyı kentinde yaşanılan deprem sonrasında tsunami gibi olaylar olabilir, volkanik patlamalar sonucunda ise depremin olması yine böyle bir duruma örnektir.

Deprem Olayları

Bir doğa olayı olarak kabul edilmesine karşın yıl içinde binlerce insanın ölümüne sebep olan depremlere karşı önlemler alınabilir. Fiziksel olarak çok daha kapsamlı tedbirlerin yanı sıra aynı zamanda küçük görülen işlemlerle de hayattan kalınabilir. Asya ülkeleri arasında Japonya, Endonezya en çok depremin yaşandığı yerler olurken ülkemizde de üç farklı fay hattı bulunmaktadır. Aniden başlanılan yer kabuğu hareketlenmeleriyle anlaşılan depremin vereceği zarar, büyüklük durumuna göre değişse de yapısal anlamda da alınacak tedbirlerle de etkisi azaltılabilir. Çok daha sağlam yapılar, korumalı alanlar ve depreme uyumlu yaşam tercihleriyle depremin yıkıcı etkileri azaltılabilir. Ülke olarak bizde çok acı tecrübeler yaşadık. Gece uyurken sabaha uyanamayacağımızı kim bilebilirdi. Başta 17 Ağustos olmak üzere depremler de vefat eden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, ailelerine baş sağlığı dileriz.

Önerilen Yazı: Yapay Deprem Nasıl Yapılır?