Bozuk Paraların Kenarları Neden Tırtıklıdır?

Halk tabiriyle bozuk paraların geçmişi MÖ 600’lü yıllara kadar dayanıyor. Geçmişte madeni paralar altın ve gümüş gibi değerli madenlerden üretiliyor ve dövülerek şekillendiriliyordu. Zamanla ticaretin gelişmesine bağlı olarak madeni paraya talebin artması, darphanelerin daha hızlı üretim yapmasını zorunlu hale getirdi. Bozuk paraların kenarlarının neden tırtıklı olduğu, sıklıkla merak edilen bir konudur. Bu tırtıkların nedeni, hem işlevsel hem de güvenlik açısından önemli bir rol oynamaktadır. Güvenlik olayı ayrıca işin ilginç yönünü de gösterir.

İlk olarak işlevsel amacını açıklarsak; bozuk paraların kenarlarındaki tırtıkların temel işlevi, paraların kolayca ayırt edilebilir olmasını sağlamaktır. Özellikle görme engelliler için, paraları tanımak ve farklı değerlerini ayırt etmek zor olabilir. Tırtıklar sayesinde, görme engelliler paraları elle hissederek ve tırtıkların desenini tanıyarak değerlerini kolayca belirleyebilirler. Bu, para kullanımının erişilebilirliğini artırır ve herkesin paraları doğru bir şekilde kullanabilmesini sağlar.

Ancak üretim elle yapıldığı için bu süreçte şekli çok düzgün olmayan düşük kalitede madeni paralar üretildi. Kalpazanlar madeni paraların kenarlarını yontarak değerli madenlerden küçük miktarlarda çalıyordu. Bu durum sahte ve kenarları yontulmuş paraların fark edilmesini zorlaştırıyordu. Bu sorunun üstesinden gelmek için geliştirilen yöntemlerden biri madeni paraların makineler kullanılarak üretilmesiydi. Böylece şekli çok düzgün dairesel paralar üretmek mümkün oldu.

Paraların kenarlarının yontulmasını engellemek için ise madeni paralar kenarları tırtıklı şekilde üretilmeye başlandı. 1696 yılında İngiltere Kraliyet Darphanesi’nin başına getirilen ünlü fizikçi Isaac Newton (derslerde kullandığımız Newton’un hareket yasalarının mücidi) madeni paralar kırpılarak yapılan sahtecilikle başa çıkmak için bu yöntemi kullanmıştı. Günümüzde ise madeni paralar değerli madenlerden yapılmamasına rağmen (çoğunlukla bakır, nikel ve çinko alaşımlarından üretiliyorlar) kullandığımız bazı madeni paraların kenarlarının tırtıklı olmasının sebebi eski yıllardan gelen davranışın günümüze yansımasıdır.