Cezeri Kimdir? Eserleri, İcatları Nelerdir?
El-Cezeri Kimdir? Eserleri, İcatları Nelerdir?
El Cezeri 1136-1206 yılları arasında yaşamış önemli bir Müslüman bilgindir. En ünlü eseri Maharetli Mekanik Cihazların Bilgisini İçeren Kitap olmuştur. İslam bilgini olarak, makine mühendisliği geleneğinin en önemli incelemesi ve teknoloji tarihinde çığır açan çalışmalar yürütmüştür. Ölümünden yaklaşık 800 yıl sonra, modern bilim tarihi, onun çalışmalarını hala tanır ve takdir eder.
Cezeri’nin en büyük eseri, teknoloji tarihçileri ve sanat tarihçileri arasında her zaman büyük ilgi uyandırmıştır. Gerçekten de, bir mucit ve mühendis olarak elde ettiği başarıların yanı sıra, Cezeri aynı zamanda başarılı bir sanatçıydı. Kitabının günümüze ulaşan el yazmaları, tüm icatları için ayrıntılı talimatlar sağlar. Böylelikle bir okuyucunun icatlarını yeniden yapılandırmasını mümkün kılar.
Sanat adına ise, bir ortaçağ İslam sanatı tarzı olan minyatür resimleri kullanarak bunu kanıtlar. El Cezeri’nin teknoloji tarihindeki yenilikçi çalışmaları hakkında fikir sahibi olmak için Segment dişlilerinin ilk olarak onunla ortaya çıktığını görmek iyi bir başlangıçtır. El Cezeri, kendinden önceki kişilerin bilgilerini miras aldı. Fakat onların tasarımlarını geliştirdi ve tarihe kendi icat ettiği cihazları ekledi. Onun kitabının değeri, bu kadar çok çeşitli aygıtları tartışan ve bunları metin, resim ve boyutlarla sunan tek kitap olmasından kaykanlanır.
El Cezeri’nin Magnum Opus kitabı
Ahmed Y. el-Hasan tarafından 1979 yılında yayınlanan Arapça baskı bu başlığı taşımaktadır. Donald R. Hill tarafından 1974’te yayınlanan İngilizce çeviri, Book of Knowledge of Mechanical Devices (Mekanik Cihazlar Bilgisi Kitabı) başlığını taşımaktadır. Bu çeviri esas olarak Oxford’daki Bodleian Kütüphanesi’nin MS Graves 27’sine dayanmaktadır. Burada Arapça başlığı Kitab fima’rifat al-hiyal al-handasiyya’dır. 1915 ve 1921 yılları arasında, iki Alman bilim adamı Wiedemann ve Hauser, Bodleian kopyasını kullanarak altı kategoriyi ele aldıkları yedi makalelik bir dizi Almanca makale yayımladılar. Bu kopyalarda Cezeri’nin cihazlarından bahsedilir.
İlginizi Çekebilir: Alfred Nobel Kimdir? Hayatı, Çalışmaları Nelerdir?
Her cihaz veya şekil, anlaşılması kolay basit Arapça ile anlatılmıştır ve her birine genel bir çizim eşlik etmektedir. Bunlardan elli tane vardır ve Arap alfabesinin harfleri ile birden elliye kadar numaralandırılmıştır. El Cezeri, karmaşık cihazlar için, işlemin anlaşılabilmesi için bir cihazın bileşenleri veya alt montajlar için ayrıntılı çizimler vermiştir. Günümüze ulaşan el yazmalarına dayanan kitabının düzenlenmiş versiyonu, toplam 174 çizim içeriyor. Bir alfabe harfi, bir cihazdaki her parçayı işaretler. Metin, okuyucunun metni okuyarak ve resimlere bakarak cihazı anlayabilmesi için harfler yardımıyla cihazın yapısını açıklar.
El Cezeri’nin Mühendislik Başarıları
El Cezeri’nin kitabı, çok çeşitli amaçlarla kullanılan bir dizi cihaz ve makineyle ilgilidir. Ortak noktaları, üretimleri için gereken önemli derecede mühendislik becerisi ve hassas mekanizmaların ve hassas kontrol sistemlerinin kullanılmasıdır. Ustaca cihazların yapımında kullanılan fikirlerin çoğu, mekanik teknolojinin daha sonraki gelişmelerinde faydalı oldu.
Cezeri’nin kitabının bilim ve teknoloji tarihindeki özel statüsü hakkında çok şey ifade eder. El Cezeri’nin incelemesi türünün en ayrıntılı örneğidir. Bu durum için Müslüman başarı çizgisinin doruk noktası olduğu söylenebilir. Günümüz modernizmine dek, herhangi başka bir kültürel alandan makinelerin tasarımı, üretimi ve montajı için karşılaştırılabilir bir talimat zenginliği sağlayan başka bir belge olmadığı sonucuna varılmıştır.
Onun kitabının değeri, bu kadar çok çeşitli aygıtları tartışan ve bunları metin, resim ve boyutlarla sunan tek kitap olmasındadır. Böylece yetenekli bir zanaatkar el-Cezeri’nin tarifine dayalı olarak herhangi bir aygıtı inşa edebilir. Bu nedenle, 1976’da İslam Dünyası Festivali için yapılan anıtsal su saatinden, İbn Battuta alışveriş merkezindeki “Hindistan” avlusunda 8 metre yüksekliğindeki devasa “Fil saatine” kadar birçok buluşu yeniden üretilebilmiştir.
